5 vragen aan oceaan expert Erik van Sebille

We spraken met oceanograaf Prof. Dr. Erik van Sebille over het belang en de dringende noodzaak om goed voor ‘onze’ oceaan te zorgen. De oceaan beslaat een groot deel van onze planeet en speelt een cruciale rol in het klimaat, het ecosysteem en onze eigen gezondheid. Ga mee op een ontdekkingstocht en duik met Erik van Sebille de zee in om alles te leren over de uitdagingen die zich zowel aan de oppervlakte als diep in de oceaan afspelen. Hoeveel weet jij al van onze grote wateren?

Als oceanograaf heb je veel veldwerk gedaan. Wat zijn enkele van de meest memorabele momenten of ontdekkingen die je tijdens je carrière hebt meegemaakt?

Ik heb twee meest memorabele momenten op zee. Het eerste was tijdens mijn allereerste expeditie, midden in de Atlantische Oceaan, 800 kilometer van de dichtstbijzijnde kust. Ik stond daar, aan de reling van het schip. Met mijn zwembroek aan. Vier kilometer water onder me. Ik had geen idee wat er allemaal onder me zwom. En toen sprong ik… Vanaf dat moment is mijn fascinatie voor de oceaan nooit meer weggegaan. Het tweede memorabele moment was tien jaar geleden toen ik vast kwam te zitten op Antarctica, in een storm op een oud Sovjet spionageschip. We moesten toen gered worden, de spannendste tocht die ik ooit heb gemaakt. Maar voor dat verhaal moet je maar naar het theater komen. 😉

Welke specifieke bedreigingen voor het oceaanecosysteem heb je tijdens je onderzoek waargenomen en wat kunnen we doen om deze problemen aan te pakken?

De grootste bedreiging voor de oceaan is klimaatverandering. Dat zit hem dan in opwarming van de oceaan waardoor organismen zich moeten aanpassen, in verzuring van de oceaan waardoor de schelpen van sommige organismen oplossen, en in verandering van oceaanstromen waardoor diersoorten niet meer kunnen migreren. Het is vooral de combinatie van die drie effecten die heel grote invloed heeft op diersoorten van plankton tot schildpadden. Daarnaast zijn er bedreigingen van menselijke activiteit op de oceaan, zoals scheepvaart en visserij.

En tot slot natuurlijk de plastic soep. We vinden nu overal in de oceaan stukjes microplastic, van de diepzee tot het ijs onder de Noordpool. Het is echt overal.

Waarom is het zo moeilijk om de oceaanbodem in kaart te brengen, en welke technologie gebruiken oceanografen hiervoor?

Het is moeilijker om instrumenten naar de diepzee te sturen dan naar de ruimte, vanwege de enorme druk van 400 bar en de corrosieve werking van zout water. Daarnaast raakt elk oppervlak snel bedekt met algen, wat de apparatuur belemmert. Hierdoor zijn er minder mensen in de diepzee geweest dan in de ruimte.

En ook voor robots is de diepzee een enorme uitdaging. Die moeten niet alleen bestand zijn tegen de hoge druk, het zoute water en de algengroei, maar kunnen ook nauwelijks communiceren. Zeewater is ondoorzichtig voor elektromagnetische straling. Door een glas water kun je nog wel heen kijken, maar als het om honderden meters water gaat wordt al het licht uitgedoofd. Daarom is de diepzee zo donker. En ook andere straling, van GPS-signalen tot radar en telecommunicatie, kan niet doordringen. Dus een robot kan zich letterlijk niet oriënteren. Alleen met geluid lukt dat een beetje. Vandaar het bekende sonar geluid die je altijd in onderzeeboot-films hoort.

Welke toekomstige ontwikkelingen en innovaties in de oceanografie zie je als veelbelovend voor het beter begrijpen en beschermen van onze oceanen?

We kunnen de oceaan nu steeds beter in kaart brengen, met robots en satellieten. Langzaam krijgen we zo een beter beeld van de complexiteit van de oceaanstromingen; en daarmee kunnen we de oceaan beter beschermen door op de meest effectieve plekken natuurreservaten aan te leggen. Ik ben hoopvol dat voor 2030 30% van de oceaan beschermde natuur is.

Wat hoop je dat het publiek meeneemt na het bijwonen van jouw theatercollege over de oceaan en waarom is het belangrijk dat we deze kennis delen?

Er is maar één oceaan. Het grootste deel van de oceaan hoort niet bij een land en is dus formeel van niemand. Maar je zou dus ook kunnen zeggen dat de oceaan daarom van iedereen is. Dat we er allemaal goed voor moeten zorgen. De oceaan verbindt ons allemaal. Ik wil in mijn voorstelling de mensen oproepen om ambassadeur van de oceaan te worden, en voor de oceaan op te komen.