Kun je meer vertellen over hoe dit project is ontstaan?
In dit project komen allerlei sporen uit mijn leven voor het eerst echt samen. Zingen deed ik natuurlijk al veel langer, maar niet vaak in het Koerdisch. Bovendien was muziek iets dat ik ‘erbij’ deed en hier vormt het de kern. Ik heb weliswaar alevitisch Koerdische roots, maar bij ons thuis in Zaandam, waar ik opgroeide, werd naast Nederlands vooral Turks gesproken, omdat mijn ouders elkaar in het Koerdisch niet goed konden verstaan. Ze spraken namelijk allebei een ander dialect (Zazaki en Kirmanci). Het enige Koerdisch dat ik thuis hoorde was een mengelmoesje van hun dialecten dat ze gebruikten als een soort geheimtaal, om iets te kunnen delen dat niet voor alle oren bestemd was.
Ali Ihsan Polat, mijn vader die een tijdje geleden overleed, is in zekere zin de aanstichter van dit project geweest. Op een dag lag er namelijk een envelop op de deurmat met daarop de tekst ‘Voor mijn dochter’. In die envelop zat een gedicht in het Kirmanci dat hij had geschreven als reactie op een vraag van mij die tijdens een eerder gesprek onbeantwoord was gebleven: ‘Wat betekent het voor jou om mens te zijn?’ Omdat ik het niet kon lezen, vroeg ik hem of hij het voor me wilde vertalen. Niet dus. Voor zijn antwoord moest ik daarom eerst Kirmanci leren.
Een andere belangrijke kiem voor dit project was de ontmoeting met Paul Koek van de Veenfabriek, inmiddels onze regisseur en coach, omdat die me in contact bracht met Chris Doyle (gitaar en toetsen), een geweldige muzikant met wie ik meteen een klik had. In dezelfde periode vroeg acteur, regisseur en theatermaker Eran Ben-Michaël, een goede vriend van me, of ik tijdens de coronaperiode een muziekprogramma wilde maken. Zodoende had ik in die sombere tijd zonder werk opeens een deadline en moest ik echt aan de slag. Ik had het geluk dat Chris als gedroomde partner meteen mee wilde doen en bovendien voorstelde om ook slagwerker Frank Rosaly te benaderen. Daarmee was het Meral Polat Trio geboren.
Waarom heten jullie het Meral Polat trio?
Het trio draagt weliswaar mijn naam, want ik ben degene die het repertoire inbrengt, maar de muziek is echt iets van ons samen. Fantastisch zoals zij de melodieën inbedden in lang uitgesponnen grooves die de muziek extra spankracht geven. Ik krijg er enorm veel energie van en bovendien geeft het me als zangeres heel veel vrijheid. In een andere setting zou het misschien wringen tussen westerse instrumenten en de melismatiek (kleine toonbuigingen) van de Turkse en Koerdische muziek, maar hier voelt het alsof ze voor elkaar gemaakt zijn.
‘Ez Kî Me’ (wie ben ik?) is een gedicht van je vader, waarom is het nu een lied in jullie programma?
De band die ik met hem had, was echt heel bijzonder. Dat ik geworden ben wie ik ben, is vooral aan hem te danken. Hij was het die me als zestienjarige apart nam en zei: ‘Ik zie dat je ongelukkig bent.’ Ik volgde in die tijd inderdaad een opleiding waar ik niet echt blij mee was. ‘Wat zou je dan wel gelukkig maken?’ was zijn vraag. Ik dacht aan een andere studie, pedagogiek misschien. Maar hij schudde zijn hoofd en zei: ‘Wil je een wolk zijn, een astronaut of een zeemeermin?’ Daarmee openden zich opeens allerlei poorten in mijn hoofd en durfde ik keuzes te maken die ik nooit eerder serieus had overwogen. Toneelspelen zou het worden, want dat had ik met veel plezier gedaan in het buurthuis in Zaandam. Maar dat er zoiets als een toneelschool bestond, daarvan had ik geen idee. En weer was het mijn vader die me op een dag opwachtte met het aanmeldingsformulier. ‘Laat je pink eens zien!’, sprak hij op ernstige toon. ‘Weet je wel dat er mensen zijn die er hun pink voor over zouden hebben om deze opleiding te mogen volgen? Dus als dit is wat je wilt, moet je er echt voor gaan en alles geven.’
Kun je meer vertellen over de Alevitische traditie?
In de Alevitische traditie behoren poëzie, muziek, zang en dans tot de spirituele kant van het leven. De opdracht die je als mens bij de geboorte meekrijgt, is om vier deuren en veertig kamers te openen. De eerste deur is een zintuiglijke: tast, geur, lust. De tweede is je ego: jaloezie, goed en kwaad. Dualiteit. De derde deur is het pad van de derwisj: los komen van wie en wat je bent. En door de vierde deur keer je terug naar hak, naar de bron, god, het universum of hoe je het ook noemt. De semah of derwisjdans symboliseert die cyclische aard van het universum.
Waarom zing je ook in het Koerdisch?
De keuze om naast andere talen ook in het Koerdisch te zingen, was voor mij iets heel persoonlijks, een manier om mijn vader te eren en om de wijsheid die uit zijn gedichten spreekt door te geven. Ik vind het eigenlijk ook geen probleem dat mijn Nederlandse publiek die teksten niet verstaat. Voor mij heeft het zelfs iets bevrijdends om niet meteen vast te haken aan de betekenis van een woord en eerst de klank ervan te ervaren, want ook die heeft een lading, een emotionele betekenis. Als het nodig is, vertel ik waar een lied over gaat, maar ik wil de luisteraar toch vooral vrij laten om er zelf betekenis aan te geven.
Hoe is het Meral Polat trio ontstaan?
De samenwerking met Chris en Frank is voor mij in de allereerste plaats een hartsverbinding. Toen we aan dit project begonnen, besloot ik hen mee te nemen naar Dersim zodat ze beter konden begrijpen waar ik vandaan kom. Ze konden er zelf ervaren hoe het is om anderhalf uur onderweg te zijn naar een boom die als heilig wordt beschouwd, of om een heilige berg te beklimmen om in een grot boven aan de top een kaarsje op te steken. Waar het tijdens die urenlange beklimming om gaat, is dat je overdenkt waar het scheef zit in jezelf en waar je nog worstelt met dualiteit. Wat zeg je maar doe je niet? In een van zijn gedichten, schreef mijn vader: ‘Ik ben de weg, ik ben de hindernis/ ik ben een medicijn, ik ben het gif/ ik ben Mohammed, ik ben Jezus.’ Bij elk van zijn teksten heb ik een speciale plek uitgezocht en in een paar kernwoorden aangegeven wat ik er heb gevoeld of ervaren. En met z’n drieën hebben we vervolgens een tocht gemaakt langs al die plekken.
De heilige berg konden we uiteindelijk niet beklimmen vanwege de hevige sneeuwval, maar we hebben wel muziek gemaakt aan de voet ervan. En ook hebben we in Dersim een drietal concerten gegeven. Dat was spannend, want onze muziek is allesbehalve traditioneel Koerdisch, maar de ontvangst was boven verwachting positief. Ik heb zelfs het gevoel dat we in spirituele zin toestemming kregen om hiermee door te gaan. Vroeger had ik mijn vader. Die was mijn spiegel, mijn berg en mijn zon. Als die niet schijnt, weet ik niet waar de grond is. Daardoor was deze reis naar Dersim dus ook voor mijzelf heel belangrijk om weer te kunnen aarden.
